NASA, Jeff Bezos’un şirketi Blue Origin’i, Ticari Ay Yükü Hizmetleri (CLPS) programı kapsamında VIPER (Volatiles Investigating Polar Exploration Rover) adlı Kutup Araştırma Aracı’nı Ay’a ulaştırmakla görevlendirdi. Böylece, daha önce Astrobotic’in henüz uçmamış Griffin iniş aracının ana yükü olarak planlanan ve 2023 fırlatması için 200 milyon doların altında fiyatlandırılan görev, iptal ve ertelemelerin ardından yeni bir taşıyıcıyla yeniden hayata döndü. NASA’nın yeni görev emri, Blue Origin’in ikinci CLPS sözleşmesi için 190 milyon dolara kadar bir tavan değer içeriyor.
GÜNEY KUTBUNA ODAK
Blue Origin’in Blue Moon Mark 1 (MK1) robotik iniş aracıyla VIPER, Ay’ın güney kutbu bölgesine taşınacak. Ajans, MK1 kullanılarak gerçekleştirilecek ilk CLPS uçuşunda iki NASA varlığının, 2025’in ilerleyen aylarında New Glenn roketiyle Cape Canaveral’dan fırlatılacağını belirtiyor. VIPER’ın konuşlandırılacağı ikinci MK1 uçuşu için hedef takvim 2027 sonları. NASA, VIPER teslimatı için kullanılacak sözleşmenin, Blue Origin’in kendisi için yürüttüğü ilk MK1 görevini başarıyla tamamlamasının ardından devreye alınacağını vurguluyor.
BUZ HARİTASI GÖREVİ
VIPER’ın hedefi; buz dahil uçucu maddelerin dağılımını, fiziksel durumunu ve bileşimini aktif olarak haritalamak. NASA, bu bilimsel verilerin Artemis kapsamında hem Ay hem de ileride Mars keşif mimarileri için kritik olduğunu kaydediyor. Ajansın geçici yöneticisi Sean Duffy, kurumun yaklaşımını “Ay’ın daha önce hiç olmadığı kadar geniş bir bölümünün keşfinde ABD endüstrisiyle birlikte çalışma ve yüzeyde uzun vadeli Amerikan varlığını destekleme” olarak özetliyor.
UÇUŞ VE İNİŞ ÇERÇEVESİ
CLPS sözleşmesine göre NASA; yolculuğun sağlanması, yük entegrasyonu, planlama, iletişim ve konuşlandırma süreçlerinde Blue Origin’e “müşteri” olarak ihtiyaçlarını iletecek. VIPER iniş aracından ayrıldıktan sonra ise operasyonların sorumluluğunu NASA devralacak. Müşterek hedef, Ay’ın zorlu kutup arazi koşullarında güvenli iniş ve operasyon.
ZOR KOŞULLAR, YENİ TASARIM
VIPER, NASA’nın son otuz yılda yönettiği Mars gezginlerinden farklı gereksinimlerle tasarlandı. Ay’da güneş–gölge sınırları arasında yaklaşık 265°C’yi bulan sıcaklık farklarına dayanacak ve sürekli gölgede kalan krater içlerine “farlı” şekilde ilerleyebilecek ilk gezgin olacak. Duffy, gezginin güney kutbunun aşırı çevresini araştırarak gelecekteki astronot iniş alanlarının belirlenmesine katkı sağlayacağını, uzun görevler boyunca insan varlığının sürekliliği için kritik çevresel veriler üreteceğini aktarıyor.
GÖREV PROFİLİ BELLİ
VIPER, Ay’a başarıyla ulaştığı takdirde yaklaşık 100 günlük birincil görevi süresince 19 kilometre civarında mesafe katedecek; bu zaman dilimi üç Ay gece–gündüz döngüsünü kapsayacak. Azami 0,5 mil/saat (yaklaşık 0,8 km/s) hızla ilerlemek üzere tasarlanan araç, 1 metrelik matkap ve üç ölçüm cihazı ile regolit altındaki buz birikimlerini doğrudan örnekleyip karakterize edecek. Dünya ile yakın gerçek zamanlı iletişim mimarisi, önceki Mars görevlerine kıyasla daha hızlı komuta–kontrol akışı sağlayacak.
ENDÜSTRİYLE ORTAKLIKLAR
NASA Bilim Misyon Müdürlüğü’nden yardımcı yönetici Nicky Fox, ajansın Ay yüzeyindeki suyu daha iyi anlamaya dönük ısrarını, “gelecekteki insan keşiflerinde yerel kaynaklardan yararlanmanın yolunu açmak” şeklinde çerçeveliyor. Joel Kearns ise bu teslimatın, buzun insanlar için bir kaynak olarak nerede en kolay erişilebilir olduğuna dair kararları bilgilendirebileceğini; elde edilecek verilerin uçucu maddelerin Güneş Sistemi’ndeki dağılımı ve kökeni hakkındaki anlayışı da geliştireceğini belirtiyor.
CLPS TABLOSU VE DERSLER
CLPS ekosisteminde 2024’te Astrobotic Peregrine ilk fırlatmayı yapsa da itki sorunları nedeniyle Ay’a ulaşamadı. Intuitive Machines iki ayrı misyonda Ay’a iniş başarısı yakaladı ancak iniş anındaki problemler görevin kapsamını sınırladı. Firefly Aerospace, yılın başındaki Blue Ghost uçuşunda, daha az zorlu araziye iniş yaparak temiz görev standardına en çok yaklaşan şirket oldu. Astrobotic’in Griffin aracı hâlâ NASA’nın uçuş çizelgesinde görünse de güncel ilerleme işaretleri sınırlı. Öte yandan Intuitive Machines, Firefly ve Draper, önümüzdeki yıllarda birkaç CLPS görevi daha planlıyor.
ÖZEL SEKTÖRLE HIZ VE ESNEKLİK
NASA, ‘yaratıcı ve uygun maliyetli’ yöntemleri teşvik eden CLPS modeliyle iniş kabiliyetlerini piyasa içinden hızla erişilebilir kılıyor; yatırımlarını kritik bilim hedeflerine yoğunlaştırıyor. Ajans, VIPER’ın ulaştırılmasında Blue Origin’e, iniş aracının VIPER’a özel uyarlanması ve yüzeye güvenli indirme mimarisinin gösterilmesi gibi somut teknik yükümlülükler veriyor.
