Bir grup gökbilimci, daha önce hiç görülmemiş bir şekilde ölmekte olan bir yıldızın görüntüsünü elde etmek için hızlı davranmak zorunda kaldı. SN 2024ggi süpernova patlaması ilk olarak 10 Nisan 2024'te tespit edildi. Gözlemi yöneten bilim insanı, zamanın çok önemli olduğunu biliyordu çünkü patlamanın, yıldızın yüzeyini delerken gerçekleşen kısa ilk evresi, yalnızca kısa bir süre boyunca görülebilecekti.
Hızlı hareket eden ekip sayesinde bilim camiası, böylesine erken bir aşamadaki bir süpernovanın ilk görüntüsüne sahip oldu. Bu gözlem, patlayarak ölen yıldızların davranışlarıyla ilgili bir dizi bilimsel sorunun yanıtlanmasına yardımcı olabilir.
26 SAATTE GÖZLEM BAŞLADI
Çin'in Pekin kentindeki Tsinghua Üniversitesi'nde yardımcı doçent olan Yi Yang, SN 2024ggi süpernovası ilk tespit edildiğinde San Francisco'ya henüz inmişti. Yang, on iki saat içinde Avrupa Güney Gözlemevi'ne (ESO) bir gözlem önerisi gönderdi. Hızlı bir onay sürecinin ardından ESO, Şili'deki Çok Büyük Teleskobu'nu (VLT) 11 Nisan'da, ilk tespitinden sadece 26 saat sonra süpernovaya yöneltti.
SN 2024ggi, Suyılanı takımyıldızı yönünde bulunan NGC 3621 galaksisinde yer almaktadır. 22 milyon ışık yılı uzaklıkta, nispeten Güneş Sistemimize yakın olan süpernovanın, Güneş'in 12 ila 15 katı kütleye sahip kırmızı bir süperdev yıldızdan kaynaklandığı belirtildi.
PATLAMANIN GEOMETRİSİ ÖNEMLİ
Büyük kütleli yıldızların süpernova patlamalarını yöneten mekanizmalar bilim camiasında tartışılıyordu. Gözlemi gerçekleştiren ekip, bulgularının bu sismik olaylarla ilgili uzun süredir devam eden soruları açıklığa kavuşturacağına inanıyor. Bulgular, Science Advances dergisinde yayınlandı.
Projenin başındaki Yang, bir süpernova patlamasının geometrisinin, yıldız evrimi ve bu kozmik olaylara yol açan fiziksel süreçler hakkında temel bilgiler sağladığını belirtti. Yeni makale, ölmekte olan yıldızın geometrisi hakkında gizli ipuçları ortaya koyuyor.
ÖNCE ZEYTİN GİBİYDİ
Almanya'daki ESO gökbilimcisi ve çalışmanın ortak yazarı Dietrich Baade, ilk VLT gözlemlerinin, patlamayla hızlanan maddenin yıldızın yüzeyinden fışkırdığı evreyi yakaladığını söyledi.
Gökbilimciler, VLT'nin FORS2 cihazından elde edilen verileri kullanarak, süpernovadan gelen ilk madde patlamasının "zeytin şeklinde" olduğunu keşfettiler. Daha sonra, patlama dışarı doğru yayılıp yıldızın çevresindeki maddeyle çarpıştıkça şeklin düzleştiği, ancak püskürmenin simetri ekseninin aynı kaldığı gözlemlendi.
ORTAK BİR MEKANİZMA
Yang'a göre bu bulgular, çok sayıda büyük kütleli yıldızın patlamasını yönlendiren, iyi tanımlanmış bir eksenel simetriye sahip olan ve büyük ölçeklerde etki eden ortak bir fiziksel mekanizmayı öne sürüyor. Yeni gözlem sayesinde gökbilimciler, mevcut bazı süpernova modellerini eleyebilir ve diğer mevcut modelleri geliştirerek bu devasa, patlayan uzay devlerinin iç işleyişine yeni ışık tutabilirler.
