Birleşmiş Milletler’in 2035’e dönük küresel ısınmayla mücadele planları için belirlediği takvim daralırken, AB çevre bakanları Perşembe günü Brüksel’de kritik bir toplantıya gitti. Çin, ABD ve Hindistan’ın ardından en fazla emisyon salan aktörlerden biri olan AB, küresel iklim liderliğini korumak amacıyla COP30 (Belem, Kasım) öncesi pozisyonunu netleştirmeye çalışıyor.
‘NİYET BEYANI’ FORMÜLÜ
AB dönem başkanı Danimarka, BM’ye kesin sayı yerine “niyet beyanı” sunulması önerisini masaya koydu. Buna göre AB, 1990 seviyelerine kıyasla yüzde 66,3–yüzde 72,5 arasında bir emisyon azaltım aralığını duyuracak; aralığın ilerleyen aşamada daraltılması hedeflenecek. Dönem başkanlığı, bu yaklaşımın “AB’nin BM İklim Zirvesi’ne eli boş gitmesini önleyeceğini” vurguluyor.
PAZARLIK UZAYABİLİR
Ancak bu çerçeve bile nihai mutabakat anlamına gelmiyor. Diplomatik kaynaklar, Perşembe günkü müzakerelerin uzayabileceğini ve “uyku tulumluluk” bir maraton görüşmeye dönüşebileceğini aktarıyor. Paris Anlaşması taraflarının 2035’e dönük daha katı hedefler ve ayrıntılı yol haritalarını Eylül’e uzatılan sürede BM’ye iletmesi beklenirken, AB’nin “niyet” seçeneği, resmî başvuru kadar güçlü olmasa da “hiç yoktan iyi” bir ara formül olarak görülüyor.
SİYASİ RÜZGÂRLAR DEĞİŞTİ
AB, Avrupa Yeşil Mutabakatı ile 2050’de karbon nötr olma hedefini koruyor; emisyonlarda 1990’a göre yüzde 37 düşüş yakalandığı belirtiliyor. Ancak Ukrayna ve Ortadoğu’daki savaşlar nedeniyle güvenlik ve savunma gündemi öne çıkarken, iklim dosyası siyasi öncelik sıralamasında geriledi. Birçok ülkede ve Avrupa Parlamentosu’nda sağın güçlenmesi, iklim hırslarını törpülüyor; Komisyon ise ABD ve Çin’in gümrük duvarları karşısında sanayiye destek politikalarına ağırlık veriyor.
HEDEFTE DERİN AYRIM
Komisyonun 2040’a kadar yüzde 90 azaltım önerisi kilit dosya olmaya devam ediyor. Danimarka ve İspanya onay için bastırırken; Macaristan, Çekya ve Polonya öneriyi “aşırı iddialı ve sektöre zarar verici” buluyor. Fransa, mali kapasitesi ve siyasi takvimi gerekçe göstererek, bağlayıcı taahhüt öncesi yatırım çerçevesinin netleşmesini istiyor.
DIŞ BASKI, İÇ TARTIŞMA
BM, gelecek hafta New York’taki Genel Kurul sırasında, aralarında Ursula von der Leyen’in de bulunduğu liderlerden taahhüt açıklaması bekliyor. Buna karşın Paris ve Berlin, 2040 hedefi dosyasının Ekim liderler zirvesine taşınmasına destek verdi; bu hamle, Komisyon’un Perşembe günü çıkarmayı umduğu kararı fiilen erteledi.
İTİBAR VE GÜVENİLİRLİK
Sivil toplum cephesi, gecikmenin AB’nin iklim liderliğini aşındırdığı görüşünde. E3G’den Elisa Giannelli, “Niyet beyanı en azından AB’nin uluslararası itibarını kurtarıyor” değerlendirmesini yaparken; WWF’den Michael Sicaud-Clyet, ertelemenin “kötü sinyal” verdiğini ve bloğun güvenilirliğini zayıflattığını savundu.
HEDEF VE ARAÇLAR
AB İklim Komiseri Wopke Hoekstra, tarafların uzlaşı için çalışmayı sürdürdüğünü, 2040 üzerinde anlaşmanın COP30 öncesi mümkün olduğunu belirtiyor. Ancak düşünce kuruluşu Stratejik Perspektifler’in direktörü Linda Kalcher, iklim eyleminin bazı başkentlerde artık “sadece iklime yarayan maliyet” olarak kodlandığını, oysa bunun ticaret, büyüme ve rekabetçilik için de fırsat penceresi sunduğunu anımsatıyor.
BLOK İÇİ GERİLİM
Yeşil hedef tartışması: 2040 için yüzde 90 azaltım teklifi, kuzey-güney ve doğu-batı ekseninde farklı maliyet algıları nedeniyle zorlanıyor.
Sanayi-yatırım dengesi: ABD-Çin sübvansiyon yarışı ve gümrük duvarları, AB’yi yeşil sanayi politikaları ile rekabetçiliği aynı anda kollamaya zorluyor.
Diplomasik zamanlama: COP30 takvimi, AB’nin tek ses olma baskısını artırırken, “niyet beyanı” ara çözüm olarak öne çıkıyor.
Sivil toplum uyarısı: STK’lar, gecikmenin liderlik iddiasını aşındırdığını; başkentlerde net yatırım planları olmadan yeni hedefin zorlanacağını vurguluyor.
